Thời
gian gần đây, chủ đề tái cơ cấu nền kinh tế luôn được đề cập đến như
một vấn đề bức thiết, mang tính sống còn và không thể không làm ngay.
Trong đó, cốt lõi của tái cơ cấu nền kinh tế phải bắt đầu từ đổi mới mô
hình tăng trưởng, dẫn tới đòi hỏi phải cải cách thể chế chính trị với
mục tiêu và chương trình hành động cụ thể. Nhưng việc xoay chuyển thể
chế chính trị như thế nào để quá trình tái cơ cấu nền kinh tế đạt hiệu
quả như kỳ vọng có lẽ sẽ không dễ dàng.
PGS. TS Trần Đình Thiên
|
Theo PGS. TS Trần Đình Thiên - Viện kinh tế Việt Nam,
tái cấu trúc nền kinh tế muốn hiệu quả thì trước hết phải có thiết kế
cụ thể, nhất là lựa chọn một mô hình tăng trưởng mới phù hợp với Việt
Nam và môi trường kinh tế toàn cầu. Sau đó, đề ra những chương trình cụ
thể và bước đi rõ ràng để đạt được mục tiêu.
Để
tái cơ cấu thành công thì phải thoát khỏi cái cơ cấu cũ, chuyển sang
cơ cấu mới ưu việt hơn cái cũ. Nhưng cơ cấu mới thế nào thì đến giờ vẫn
chưa có hình dung thực sự rõ ràng. Hiện nay, chúng ta vẫn đang trong
quá trình thiết kế.
Theo tôi, về
nguyên tắc, nhận diện tái cấu trúc (TCC) phải xem như một sản phẩm
chiến lược, chứ không phải là sản phẩm của một quá trình chỉnh sửa lặt
vặt, cũng không phải là tân trang hay mông má. Ở đây, sản phẩm chiến
lược bao hàm hai nội dung: một là, bảo đảm nền kinh tế có thể gia nhập
được vào chuỗi giá trị gia tăng toàn cầu với năng lực ngày càng tăng
lên; Hai là, bản thân Việt Nam không rơi vào bẫy thu nhập trung bình,
như đã từng rơi vào bẫy thu nhập thấp, mà chúng ta vừa thoát ra được.
Đa số các nước cũng đang mắc phải nên chúng ta phải đặt ra mục tiêu,
TCC để Việt Nam có một hệ thống kinh tế giúp chính mình vận động, không
rơi vào bẫy thu nhập trung bình đó.
- Vậy nhận diện chân dung các bộ phận cấu thành đó như thế nào, thưa ông?
Có
3 lớp nhận diện. Về cơ cấu ngành, Việt Nam phải định nghĩa cơ cấu
ngành trong tương lai như thế nào, sản xuất sản phẩm gì, chứ không thể
nói chung chung. Về cơ cấu vùng, các vùng kinh tế của nước ta với đặc
sắc riêng được nhận diện sẽ phát triển ra sao trên bản đồ thế giới? Và
vấn đề quan trong là, các lực lượng chủ thể sẽ đóng vai trò gì và làm
thế nào trong đó? Vì hiện nay, đang có chuyện lộn xộn giữa vai trò của
các chủ thể trong nền kinh tế. Cho nên, TCC là làm thế nào để khu vực
kinh tế nhà nước làm đúng chức năng, vai trò của mình trong kinh tế thị
trường.
Hiện nay, do chưa có cơ chế
giám sát nên các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) đảm nhận nhiều lĩnh vực
quan trọng, đặc biệt là liên quan đến an ninh quốc gia như điện, than,
dầu khí… Hoặc một số lĩnh vực sản xuất hàng hóa công mà tư nhân không
muốn làm hoặc họ chưa có điều kiện để làm. Trong giai đoạn tới, nhà
nước sẽ chuyển giao cho tư nhân làm một số lĩnh vực và nhà nước giám
sát, tức là, bắt đầu định vị lại chức năng của nhà nước và tư nhân.
Chính phủ cũng thay đổi cấu trúc quản trị để làm cho việc sử dụng các
nguồn lực theo đúng cơ chế thị trường và hiệu quả hơn.
Còn
khu vực doanh nghiệp FDI cũng phải thay đổi đầu tư chiến lược để không
phải là đi thu hút trăm thứ “bà hầm” vào, hay dùng lợi thế lao động rẻ
để thu hút. Đây không phải là chân dung công nghiệp mà thu hút FDI đem
lại cho nước ta trong giai đoạn tới. Đồng thời, chúng ta phải cấu trúc
lại hệ thống tài chính ngân hàng cho đúng chức năng nhiệm vụ, chứ
không thể để tình trạng yếu kém như hiện nay.
Đó
là chân dung tái cấu trúc đang được thiết kế, mà đòi hỏi phải quyết
tâm làm một cách bài bản, có hệ thống. Nhưng có lẽ sẽ rất khó làm, vì
nó đòi hỏi trí tuệ rất lớn, tầm nhìn mới, chứ không chỉ hô hào, quyết
tâm suông.
- Làm thế nào để đưa DNNN về đúng chức năng của nó khi mà lợi ích nhóm đang chi phối quá lớn, thưa ông?
Trong
khi câu chuyện tái cơ cấu đầu tư công là việc sử dụng đồng vốn, phân
bổ đồng vốn sao cho có hiệu quả thì tái cơ cấu DNNN lại là sử dụng các
nguồn lực để gia tăng giá trị đóng góp cho nền kinh tế.
DNNN
lẽ ra là xương sống của nền kinh tế, nhưng trong một thời gian dài
nhiều DNNN hoạt động và phát triển chưa tương xứng, đầu tư ngoài ngành
dàn trải hoặc đầu tư “lấn sân” sang cả khu vực tư nhân. Thế nên, phải
“trả” DNNN về đúng vị trí của nó, hoặc trước mắt chỉ cần DNNN thực hiện
nghiêm không đầu tư ra ngoài ngành để tạo tiềm lực cho nền kinh tế.
Mục
tiêu lớn nhất của một trong 3 trụ cột tái cấu trúc nền kinh tế là đưa
DNNN trở về đúng chức năng của mình, tức là định vị lại chức năng của
DNNN, chứ không phải đi tranh giành với khu vực tư nhân để giành cơ
hội, không vì mục tiêu lợi nhuận. Cái gì tư nhân làm tốt thì hãy để tư
nhân làm, còn DNNN chỉ phát triển những ngành nghề trụ cột, mang tính
xương sống.
Hiện chúng ta đang TCC
trong điều kiện kinh tế khó khăn nhưng cũng có cái dễ, có cái khó. Nền
kinh tế đang gặp khó khăn thực sự: bất ổn vĩ mô kéo dài, tăng trưởng
sụt giảm, buộc phải TCC và xử lý những khó khăn nhất thời. Vì thế, để
đáp ứng được mục tiêu dài hạn và ngắn hạn phải có những phép tính không
thể cực đoan từ một phía được. Chính phủ đã chọn 3 lĩnh vực để TCC là:
TCC đầu tư, trọng tâm là đầu tư công; tái cơ cấu doanh nghiệp nhà
nước, trọng tâm là tập đoàn, tổng công ty; TCC hệ thống tài chính ngân
hàng, trọng tâm là ngân hàng thương mại.
Ba
lĩnh vực trọng tâm ấy đều gắn với phạm vi nhà nước có thể ban hành
những chính sách tác động trực tiếp được, nghĩa là nhà nước có thể can
thiệp rất nhanh và mạnh. Nhưng phải chọn làm những việc làm được ngay và
dễ làm để làm luôn để tạo niềm tin rằng nhà nước đang hành động thực
sự.
Tuy nhiên, nếu chỉ thấy thế mà
mãn nguyện là không đủ. Hiện nay, cả một khung khổ TCC chung (Đề án TCC
tổng thế) cần được thảo luận ráo riết hơn. Đồng thời, có những biện
pháp rất cấp thiết được tiến hành ngay. Ví dụ, gắn với câu chuyện sửa
đổi hiến pháp là TCC cực lớn trên bình diện tổng thể. Ở đây, có liên
quan đế nhiều vấn đề như sở hữu đất đai, phân cấp quản lý, cơ chế vận
hành nền kinh tế thị trường… Tôi cho rằng, các vấn đề này cần phải thảo
luận ráo riết và đưa luôn vào hiến pháp để triển khai quyết liệt.
- Xin cảm ơn ông!
Hồ Hường (ghi)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét